Waardevol Tiel jubileert.
45 jaar geleden...
Op de kop af 45 jaar geleden verzamelde zich een groep Tielenaren in de voormalige rectorswoning, het
clubhuis de Poort, in de Kloosterstraat. Die bijeenkomst was de start van wat toen de Milieuwerkgroep Tiel was
en nu Waardevol Tiel, werkgroep voor cultuurhistorie en leefomgeving. Ik was er bij, op de rijpe leeftijd van net
nog 16 jaar. De tijd vliegt. Tijd voor een feestje? Ja en nee...
Het blijft bijzonder dat een organisatie zo lang blijft bestaan, een club mensen die zich druk maakt om de
kwaliteit van leven in Tiel. Toen was het de tijd van de club van Rome en grenzen aan de groei. Het milieu stond
op de voorgrond. De Waal was op weg een dode rivier te worden, Verdugt vroeg de aandacht.
Hinderwetvergunningen bleken vaak decennia oud te zijn, als ze er al waren. Handhaving was een dode letter.
Ook voor de natuur, het landschap, de kwaliteit van onze omgeving zag het er somber uit. De dijkverzwaring
oude-stijl stond garant voor een forse aantasting van cultuurhistorische waarden. De ruilverkaveling Avezaath-
Ophemert voorzag een voor de landbouw optimaal ingericht en rechtgetrokken landschap. Tiel had
ongebreidelde groeiplannen waarbij het buitengebied het kind van de rekening dreigde te worden.
Er is veel veranderd en verbeterd.
De milieuzorg is geprofessionaliseerd, er is toezicht. De dijkverzwaring blijft een lastig verhaal maar er wordt in
ieder geval zorgvuldig gewerkt, met besef voor cultuurhistorie en landschap. De uiterwaarden zijn beschermde
natuurgebieden. De zalmen trekken de Waal weer op en zelfs de bever is weer terug van weggeweest. Je zou
zeggen dat we op de goede weg zijn. Zou zeggen, want die vooruitgang is maar deels. Wie vroeger door het
Maurikse en Zoelense veld fietste werd beloond met kievitten, grutto’s en al die andere weidevogels. Je zou er
tureluurs van worden. Die weidevogels voelen zichbij ons niet meer thuis. De Betuwe is een zorgvuldig
vormgegeven gebied voor intensieve landbouw geworden. De insectenstand is gedecimeerd.
Ruw wakker geschud.
Door de stikstof crisis zijn we ruw wakker geschud. In een slag werd duidelijk dat waar was wat de club van
Rome verkondigde, er zijn grenzen aan de groei. In de woorden van de commissie Remkes: “De tijd van
juridische trucs en listen is echt voorbij. De natuur moet herstellen en de uitstoot van stikstof moet omlaag.”
Die woorden resulteerden in de grootste boerenopstand van de afgelopen eeuw en een fundamentele
ontkenning van alle problematiek. Plus een geweldig rookgordijn dat de landbouw Nederland van voedsel
voorziet. Die waarheid wordt overigens door een blik op de etiketten in de supermarkt ontkracht. Waarbij de
mythe van de Ot-en Sien boerderij ook een stevige rol speelt in de discussie. De schaalvergroting in de
landbouw zet onverminderd door. Er zijn steeds minder, maar wel steeds grotere bedrijven. In de discussie
rondom de landbouw wordt ook nog gesteld dat Nederland ‘te klein is voor 150 versnipperde natuurgebieden
die onder natura 2000 vallen’. Dat zijn overigens in het algemeen gebieden van 1000 hectare of meer die dan al
beschermd natuurreservaat waren voordat de Nederlandse staat ze onder de Europese regels bracht. Er is (nog
steeds) werk aan de winkel in een klimaat dat niet bevorderlijk is voor dialoog en discussie.
Cultuurhistorie.
In de loop van de jaren is de aandacht voor cultuur en cultuurhistorie steeds groter geworden. Dat is een
reactie op de vaak ingrijpende veranderingen in het straatbeeld. Gebouwen verdwenen en wat er voor
terugkwam was niet altijd even fraai. Om het zacht uit te drukken. Ook de Tielse politiek lijkt nu meer van de
noodzaak om de historische waarden van het oude Tiel te beschermen doordrongen. Wat niet weg neemt dat
het evenwicht tussen de projectontwikkelaar en de overheid wankel is. Al zijn er ook lichtpunten aan de
horizon, zoals de recente restauratie van het oude postkantoor aantoont. Ronduit zorgelijk zijn daarentegen de
plannen rond de oude Zoutkeet aan de kop van wat ooit de Oude Haven was. Waardevol Tiel en de
Oudheidkamer werken nauw samen om het belang van de historie van de stad op de kaart te zetten en te
houden.
En toen werd alles anders.
Waardevol Tiel is 45 jaar. Een leeftijd die ons nog net niet in de gevarenzone van het corona virus brengt. Een
virus dat veel leed gebracht heeft en brengt. Een ziekte die het “nieuwe normaal” en de anderhalve-meter
samenleving bracht. De vraag is nu wanneer wij er in slagen die ziekte een halt toe te roepen. Minstens even
prangend is de vraag hoe onze samenleving verandert. Want wie de IC capaciteit afstemt op de gemiddelde
vraag en een beetje, is economisch waarschijnlijk verantwoord bezig. De werkelijkheid in het zicht van de crisis
is dan weer een heel andere. Blijf gezond en geniet van Tiel en de Betuwe!
Arnoud Reijnen